تحلیل فن بیان و شیوه سخنرانی مارتین لوتر کینگ
“رویایی دارم” نام یکی از معروف‌ترین و پرطرفدارترین سخنرانی‌های تاریخ می‌باشد که دنیا به خود دیده است. نطقی که توسط مارتین لوتر کینگ جونیور، رهبر جنبش حقوق مدنی آمریکایی‌های آفریقایی‌تبار در مخالفت با تبعیض نژاد ارائه شده است. نیم قرن از قتل مارتین لوتر کینگ و فرجام تلخ او می‌گذرد اما به واسطه نطق‌های جاودان و فراموش‌ناشدنی وی بوده که همچنان در یادها ماندگار است. در بخشی از نطق “رویایی دارم” که نمونه خوبی برای اثبات متمایز بودن شیوه سخنرانی مارتین لوتر کینگ می‌باشد می‌خوانیم:
ما نمی‌توانیم بپذیریم که «بانک عدالت» ورشکسته شده باشد. ما نمی‌توانیم بپذیریم که موجودی گنج‌های بزرگ «فرصت» در این کشور ناکافی باشد. از این‌رو ما آمده‌ایم تا این چک را نقد کنیم. چکی که با ارائه آن می‌توانیم صاحب آزادی و امنیت عدالت شویم. ما همچنین به این مکان تقدیس شده آمده‌ایم تا شدت اضطرار موقعیت کنونی را به آمریکا خاطرنشان سازیم. امروز زمان آن نیست که وقت خود را صرف اقدامات تجملی مانند خونسردی یا تزریق داروی مسکن و پیشرفت تدریجی کنیم. وقت آن رسیده است که وعده‌های واقعی دموکراسی بدهیم. وقت برخاستن از تاریکی و گودال مهلک جدایی نژادی و گذار به جاده روشن عدالت نژادی فرا رسیده است. امروز روز رهایی کشور از ریگ‌های روان بی‌عدالتی نژادی و کشاندن آن به زمین استوار برادری است. امروز وقت تحقق بخشیدن به عدالت برای همه‌ی فرزندان خدا است…
با این مقدمه تحلیل فن بیان و شیوه سخنرانی مارتین لوتر کینگ را که بر اساس ویدیوهای ثبت شده از سخنرانی وی تهیه شده است آغاز می‌کنیم.
تحلیل شیوه سخنرانی مارتین لوتر کینگ
بخش وسیعی از شهرت این نطق به زمینه تاریخی آن و مضمونی که به خاطر آن مارتین لوتر به سخنرانی پرداخته باز می‌گردد که قطعا از حوزه بحث ما در فن بیان خارج است. “رویایی دارم” می‌تواند جز سخنرانی‌های معروف تاریخ باشد که جز به جز آن ظرفیت تحلیل و آموزش دارد. آن چه که در سخنرانی‌های مارتین لوتر به بحث ما مربوط است متون سخنرانی برجسته و فنونی است که در این متون به چشم می‌خورد.
به طور خلاصه، موارد زیر در متون سخنرانی مارتین لوتر به چشم می‌خورد که در ادامه و در بخش‌های جداگانه به بررسی آن‌ها می‌پردازیم:
- تاکید روی متن با استفاده از تکرار و افزونگی در فن بیان خصوصا در ابتدا عبارات
- استفاده به‌جا و زیرکانه از نقل قول‌ها در سخنرانی و کنایه‌های دلچسب
- استفاده از مثال‌های خاص برای زمینه‌سازی بحث
- استفاده از استعاره‌ها برای نمایش تناقض و تضاد در خلال سخنرانی
درس اول: تکرار و تاکید به صورت خاص در ابتدا جملات
یکی از روش‌های قدیمی در سخنرانی تکرار در ابتدا جمله (آنافورا) می‌باشد. یکی از دلایلی که نطق “رویایی دارم” مارتین لوتر به این عنوان نامگذاری شد تکرار همین جمله حداقل در هشت جای سخنرانی بود. به نمونه‌های زیر که به صورت مکرر در نطق “رویایی دارم” دیده می‌شوند توجه کنید:
- صد سال بعد ….
- حالا وقت آن است که…
- ما هرگز نمی‌توانیم رضایت بدهیم به…
- رویایی دارم…
- با اعتقاد بر این که…
- بگذاریم زنگ آزادی طنین انداز شود…
درس دوم: تکرار چشمگیر کلمات کلیدی
شیوه سخنرانی مارتین لوتر کینگ به دلیل تکرارهای برجسته‌ای که در نطق “رویایی دارم” دیده می‌شود تا این حد محبوب شده است. همین جمله کلیشه‌ای “رویایی دارم” حدود 20 بار در این سخنرانی تکرار می‌شود و “آزادی” بعد از این جمله از پرکاربردترین کلماتی است که به گوش می‌خورد.
برخی دیگر از کلمات پرتکرار در این سخنرانی عبارتند از:
- ما (30 مرتبه)
- ملت (10 مرتبه)
- آمریکا (5 مرتبه)
- آمریکایی (4 مرتبه)
- عدالت (8 مرتبه)
- بی عدالتی ( 3 مرتبه)
درس سوم: استفاده مناسب از نقل قول‌ها و کنایه
مراجعه به منابع ادبی یا تاریخی یکی از تکنیک‌ها یا عادات سخنرانان موفق است که می‌تواند به صورت مستقیم (نقل قول) یا غیرمستقیم (کنایه) باشد. رجوع سخنران حتما باید به منابع معتبر و قابل اطمینان باشد. به بخشی از سخنرانی مارتین لوتر توجه کنید:
- زندگی، آزادی و تعقیب شادی ( اشاره مارتین لوتر به اعلامیه استقلال ایالات متحده)
- پنج بیست سال پیش ( معادل 100 سال گذشته. این شیوه بیان از نطق نطق گتیسبورگ، مشهورترین سخنرانی آبراهام لینکلن، الهام گرفته شده است)
درس چهارم: استفاده از مثال‌های کلیدی برای زمینه‌سازی بحث
سخنرانی پایه‌های محکمی خواهد داشت وقتی که با مثال‌های کلیدی که زمینه‌ساز بحث هستند شروع شود. در شیوه سخنرانی مارتین لوتر کینگ می‌بینیم که از مناطق جغرافیایی مختلف که یادآور حوادث متفاوتی هستند برای این زمینه‌سازی استفاده می‌شود. هر یک از این مناطق نظیر میسیسیپی، آلاباما، کارولینای جنوبی، جورجیا و لوئیزیانا احساسات خاص یا تصاویر ویژه‌ای در ذهن مخاطب تداعی می‌کنند.
مثال ساده‌تر مناطقی مثل خرمشهر یا اهواز هستند که ذکر نام آن‌ها، ناخودآگاه ذهن مخاطب را به سمت جنگ و مسائل مربوط به آن دوره هدایت می‌کند.
درس پنجم: استفاده از صنعت استعاره یا تناقض
استفاده از استعاره یا پارادکس دقیقا مثل این است که عقل و احساس مخاطب را مقابل هم قرار دهیم. در شیوه سخنرانی مارتین لوتر کینگ شاهد استفاده هوشمندانه از این صنعت هستیم که به خوبی مفاهیم انتراعی نظیر عدالت نژادی و تبغیض نژادی را مقابل هم قرار می‌دهد.
به برخی از این تناقض و تضادها توجه کنید:
- سیاه پوستان در جزیره کوچکی از فقر میان دریا گسترده موفقیت و کامیابی زندگی می‌کنند
- طلوعی از دره سیاه و خالی از سکنه تبعیض نژادی به سوی مسیر روشن از فروغ آفتاب عدالت نژادی
- تابستان هلاک کننده نارضایتی مشروع سیاه‌پوستان هرگز تمام نمی‌شود تا زمانی که پاییز برابری و آزادی وجود دارد
- این تابستان هلاک کنند با گرمای ظلم و ستم به کویر آزادی و عدالت تبدیل خواهد شد
در ادامه ترجمه بخشی از متن زیبا سخنرانی مارتین لوتر را با هم می‌خوانیم: (بخش‌های ویژه مثل استفاده از مثال‌های کلیدی برای زمینه‌سازی بحث و نام مناطق مختلف پررنگ شده‌اند)
هستند کسانی که از سر سپردگان حقوق مدنی می‌پرسند شما کی آرام می‌گیرید؟ ما هرگز آرام نمی‌گیریم تا زمانی که سیاه قربانی توحش غیر قابل توصیف خشونت پولیس باشد. ما نمی‌توانیم آرام بگیریم تا زمانی که بدن‌های خسته ما در هتل‌های هر شهر و در توقف‌گاه های بزرگراه ها، جایی که سیاهان در آن جا بدترین تحقیر، توهین و شکنجه را متحمل می‌شدند آرام نگیرند. ما نمی‌توانیم آرام بگیریم تا سیاه درمیسی سیپی حق رای دهی نداشته باشد، وسیاه در نیویورک به این باور باشد که از آن رهگذر، چیزی برای به دست آوردن ندارد. نه نه! ما آرام نیستیم و ما آرام نخواهیم گرفت تا زمانی که عدالت مانند آبی زلال جاری نشود و مانند رودی خروشان نخرامد.
من بی‌خبر نیستم از این که برخی از شما محاکمه ها وسختی‌های بزرگی دیده اید. برخی از شما تازه از زندان های تنگ و تاریک آزاد شده‌اید و برخی از شما از مناطقی آمده‌اید که رویای آزادی شما با شکنجه، محاکمه و طوفان توحش پلیس سرکوب شده است. شما مصیبت‌دیدگان راه رنج خلاق‌اید. همواره با همان ایمان راسخ به راه خود ادامه دهید که رنج و عذاب ناخواسته موجب رستگاری است. بازگردید به میسی سیپی، بازگردید به آلاباما، بازگردید به کارولینای جنوبی، بازگردید به جورجیا، بازگردید به لوئیزیانا، بازگردید به زاغه‌ها و سیاه‌نشین‌های شهرهای شمال؛ با درک این موضوع که این وضعیت به نحوی می تواند تغییر کند و خواهد کرد.
آموزش فن بیان را کلیک کنید